Vườn Xuân Trung Nam Bắc

"Vườn Xuân Trung Nam Bắc" – Đỉnh cao nghệ thuật sơn mài của Nguyễn Gia Trí

Vườn Xuân Trung Nam Bắc là một trong những kiệt tác sơn mài nổi tiếng nhất của danh họa Nguyễn Gia Trí, thể hiện một cách sinh động và đầy chất thơ cảnh sắc mùa xuân trải dài trên cả ba miền Bắc – Trung – Nam của đất nước Việt Nam. Đây không chỉ là tác phẩm có kích thước lớn nhất (540 x 200 cm) trong sự nghiệp của ông mà còn là sáng tác cuối cùng, kết tinh toàn bộ thành tựu nghệ thuật trong hơn nửa thế kỷ nghiên cứu và sáng tạo với chất liệu sơn mài.

Tác phẩm được hoàn thành trong giai đoạn đất nước đang trong thời kỳ chiến tranh chống Mỹ, khi khát vọng thống nhất và hòa bình đang cháy bỏng trong lòng mỗi người dân Việt Nam. Trong bối cảnh ấy, Vườn Xuân Trung Nam Bắc không chỉ đơn thuần là một bức tranh, mà còn là lời cầu chúc cho hạnh phúc, sự sum họp và gắn kết ba miền. Đó là tuyên ngôn nghệ thuật giàu tính nhân văn, chan chứa niềm tin vào tương lai.

Với kỹ thuật sơn mài truyền thống trên nền vóc – loại vải đặc biệt chuyên dùng trong tranh sơn mài – cùng với việc sử dụng vàng trong bố cục, Nguyễn Gia Trí đã tạo nên một tác phẩm có chiều sâu thẩm mỹ cao, vừa đậm bản sắc dân tộc, vừa mang tính hiện đại. Mỗi vùng miền trong tranh đều được ông khéo léo khắc họa bằng những hình ảnh biểu tượng đặc trưng:

- Miền Bắc hiện lên với cánh đồng hoa đào rực rỡ, biểu tượng đặc trưng của mùa xuân và văn hóa đất Bắc.

- Miền Trung được thể hiện bằng cây đa, bến nước, những ngôi nhà tranh bên dòng sông lặng lẽ — gợi lên vẻ đẹp truyền thống, yên bình và có phần sâu lắng của dải đất miền Trung đầy nắng gió.

- Miền Nam mang đến cảm giác phóng khoáng và trù phú, với sông nước mênh mang, hàng dừa xanh ngát và những chiếc thuyền nhỏ lững lờ trôi, đặc trưng cho vùng đất Nam Bộ hiền hòa.

Năm 1991, Ủy ban Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh đã mua lại Vườn Xuân Trung Nam Bắc với giá 100.000 USD — một khoản kinh phí lớn vào thời điểm đó. Đây là quyết định mang tính chiến lược, thể hiện sự quan tâm sâu sắc đối với di sản văn hóa và tinh thần gìn giữ giá trị mỹ thuật dân tộc. Việc đưa tác phẩm vào bảo tàng công lập đã mở ra cơ hội để công chúng thưởng lãm một trong những biểu tượng nghệ thuật đỉnh cao của Việt Nam thế kỷ 20.

Hiện nay, bức tranh được lưu giữ và trưng bày tại Bảo tàng Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh, như một phần không thể thiếu của kho tàng mỹ thuật quốc gia. Vườn Xuân Trung Nam Bắc không chỉ là kết quả lao động nghệ thuật xuất sắc của Nguyễn Gia Trí mà còn là biểu tượng cho tinh thần đoàn kết, sự hài hòa văn hóa giữa ba miền đất nước – một di sản sống động, giàu giá trị lịch sử và nghệ thuật cho các thế hệ sau.